فرضیه بازار کارا (Efficient Market Hypothesis) یا بازار کارآمد بر این مفهوم دلالت دارد که تمام اطلاعات در قیمت سهام منعکس شده است. بر اساس این نظریه، قیمت سهام یا سایر دارایی‌های مالی همواره در یک سطح میانگین قرار داشته و متناسب با اطلاعات جدید تعدیل می‌شود. بنابراین در چنین شرایطی سهامی با قیمتی کمتر از ارزش ذاتی برای خرید پیدا نمی‌شود و علاوه بر این سرمایه‌گذاران این قابلیت را ندارند که سهامی بیشتر از قیمت ذاتی را به فروش برسانند.
در ادامه به بررسی انواع بازار کارا و جایگاه بازار سرمایه ایران در این نظریه خواهیم پرداخت.
بر اساس نظریه بازار کارا (EMH) تمام اطلاعات در قیمت وجود داشته و علاوه بر این گذشته قیمت نمی‌تواند آینده آن را پیش‌بینی کند. در نتیجه، این نظریه استفاده از تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی جهت کسب بازدهی بیشتر از بازارهای مالی را مردود می‌داند. با این حال شواهد قوی‌ای خلاف این نظریه مشاهده شده است که از نمونه‌های برجسته آن می‌توان به سرمایه گذاری‌های وارن بافت اشاره کرد.
وارن بافت مشهور به خرید سهم‌هایی با قیمتِ کمتر از ارزش ذاتی است. حجم بالای موفقیت بافت در این روش دقیقا نقطه‌ی مقابل نظریه بازار کارا است که استفاده از تحلیل جهت کسب بازدهی را بیهوده می‌داند.
از دیگر مواردی که فرضیه بازار کارآمد را رد می‌کند، وجود حباب در سهام است. از نمونه‌های آن می‌توان به سقوط بازار سهام در سال ۱۹۸۷ اشاره کرد. در آن زمان قیمتها آن قدر نسبت به ارزش ذاتی یا منصفانه خود افزایش یافته بودند که در نهایت منجر به ریزش بازار شدند.
انواع بازار کارا به سه دسته تقسیم می‌شود:
۱- بازار کارا ضعیف
در نظریه بازار کارا ضعیف اعتقاد بر این است که قیمت، تمام داده‌های مربوط به گذشته را به صورت یکسان در اختیار همه قرار داده است. طرفداران این نظریه معتقدند قیمت کنونی منعکس کننده قیمت در آینده (که بر اساس انتشار اطلاعات جدید تغییر می‌کند) نخواهد بود. بنابراین نمی‌توان از تحلیل تکنیکال جهت شناسایی سهام استفاده کرد.
با این وجود در این نظریه فرض بر این است که در صورت استفاده از تحلیل بنیادی و صورت‌های مالی شرکتها می‌توان سهامی که کمتر یا بیشتر از ارزش ذاتی آن قیمت‌گذاری شده را یافت. در نتیجه سرمایه‌گذاران می‌توانند با این روش سود بیشتری نسبت به میانگین بازار به دست بیاورند.
۲- بازار کارا نیمه قوی
پیروان نظریه بازار کارای نیمه قوی معتقد هستند از آنجایی که قیمت، اطلاعات عمومی کنونی را منعکس می‌کند نه اطلاعات پنهانی را، سرمایه‌گذاران نمی‌توانند از تحلیل تکنیکال و فاندامنتال جهت کسب بازدهی بالاتر استفاده کنند.
بر اساس این دیدگاه تنها اطلاعات پنهانی یا خصوصی است که می‌تواند منجر به کسب بازدهی بیشتر از میانگین بازار شود.
۳- بازار کارا قوی
طرفداران فرضیه بازار کارآمد قوی معتقد هستند که تمام اطلاعات عمومی و پنهانی در قیمت منعکس شده و هیچ گونه اطلاعاتی وجود ندارد که منجر به کسب بازدهی بیشتر سرمایه‌گذاران شود.
نظریه بازار کارا قوی شکل اصلی فرضیه بازار کارآمد است و دو نسخه دیگر اشکال ضعیف‌تری از آن به حساب می‌آیند.
بورس ایران از جمله بازارهایی است که کارایی نداشته یا به عبارت دیگر مغایر با نظریه بازار کارا است. به همین دلیل است که افراد با تجربه می‌توانند از دو ابزار تحلیل تکنیکال و بنیادی به نفع کسب بازدهی بسیار بیشتر از میانگین بازار یا شاخص کل استفاده کنند.
در انجمن خبرگان سرمایه گذاری در ایران، سیگنال خرید سهم‌های بنیادی با ارزش ذاتی بالا و قیمت کم و همچنین سهم‌های مخصوص نوسان گیری در بازه‌های کوتاه مدت به همراه نقاط دقیق ورود و خروج ارائه می‌شوند. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه و سایر مزایای انجمن خبرگان به این قسمت مراجعه کنید.
در بازارهای مالی دنیا اشکال نیمه قوی و ضعیف بازار کارا تا حدودی پذیرفته شده‌اند. با این حال بورس ایران ثابت کرده است که کارایی بسیار کمی دارد.
کارایی یک بازار مالی تحت تاثیر تعداد شرکت‌کنندگان (عمق بیشتر عرضه و تقاضا)، در دسترس بودن اطلاعات و محدودیت‌های معاملات است.
ارزش ذاتی به ارزش واقعی یک دارایی مثل سهام و ارزش بازاری به قیمت آن در بازار اشاره دارد. در بازارهای کارا این دو ارزش یکسان بوده یا فاصله بسیار کمی با یکدیگر دارند. در بازارهایی مانند بورس ایران که کارا نیست، فاصله ارزش و قیمت در برخی سهم‌ها بسیار زیاد است.
به نقل از وبسایت CFA، شواهد تجربی بر وجود بازار کارآمد نیمه قوی در کشورهای توسعه یافته وجود دارد. با این حال شواهد وجود بازار کارای قوی به اثبات نرسیده است.
برخی ناسازگاری‌ها در نظریه بازار کارا وجود دارد که این فرضیه قادر به توضیح آنها نیست. در ادامه به دو مورد از آنها اشاره می‌کنیم.
طبق اثر ژانویه، قیمت سهام (مخصوصا شرکتهایی با ارزش بازار کمتر) در ابتدای اولین ماه سال میلادی یعنی ژانویه بیشتر می‌شود. فرضیه بازار کارا جوابی برای این اثر و همچنین حباب قیمتی در سهام ندارد.
۲- اثر شرکتهای کمتر شناخته شده به این موضوع اشاره دارد که این شرکتها به دلیل ناکارآمدی در ارائه اطلاعات ممکن است با وجود برخورداری از عملکرد بهتر نسبت به سایر شرکتهای مشابه، از دید سهامداران پنهان بمانند. بازدهی این شرکتها تنها نصیب سرمایه‌گذاران هوشمندی می‌شود که موفق به شناسایی عملکرد مطلوب این شرکتها شده‌اند.
کارایی بازارهای مالی را می‌توان از سه جنبه بررسی کرد:
۱- کارایی عملیاتی؛ سرعت بالا در انجام معاملات و نقدشوندگی بیشتر
۲- کارایی تخصیصی؛ تخصیص بهینه منابع به سودآورترین پرژوه‌های سرمایه گذاری
۳- کارایی اطلاعاتی؛ وجود اطلاعات کافی در بازار و تغییر قیمت متناسب با آنها
در مقاله بازار کارا به تعریف این فرضیه مهم پرداخته و به این نتیجه رسیدیم که بازار بورس ایران کارا یا کارآمد نیست. در این بازار همواره می‌توان سهم‌های زیر ارزش ذاتی را یافت و حتی سهم‌هایی را با قیمتی بیشتر از ارزش ذاتی خرید و فروش کرد. بنابراین استفاده از هر دو تحلیل بنیادی و تکنیکال برای سرمایه گذاری در بازار بورس ایران ضروری است.
جهت آشنایی با مهمترین مفاهیم بورسی از مقالات زیر استفاده کنید.
منظور از بازارهای کارآمد، بازارهایی است که تمام اطلاعات عمومی و خصوصی مربوط به بازار در قیمت منعکس شده است. در نتیجه همواره قیمتها در حالتی تعادلی و معادل ارزش خود قرار دارند.
خیر. میزان کارایی بازارها متغیر است. برای مثال کارایی بازار ایران بسیار ضعیف است و در هیچ کدام از سه دسته ضعیف، قوی و نیمه قوی نمی‌گنجد. به عبارت دیگر هر بازار مالی می‌تواند درصد خاصی از کارایی را داشته باشد.
نظریه بازار کارا ابتدا با ارائه موضوعاتی مانند دشواری پیش‌بینی بازدهی بازارهای مالی توسط ماندلبروت و ساموئلسون مطرح شد اما در نظریات «یوجین فاما» اقتصاددان آمریکایی شکل و شمایل اصلی خود را پیدا کرد.
کد بازیابی به ایمیل و شماره موبایل ارسال شد
این کد حداکثر 5 دقیقه اعتبار دارد
